HEEMLAND 29 (lente 2004)

  INGEZONDEN  

Is het EU-lidmaatschap wel goed voor Turkije?
  

In de discussie over de toetreding van Turkije tot de E.U. wordt er vaak gekeken naar de baten en kosten voor de E.U., of juist de mogelijke voordelen voor Turkije. Er wordt echter nooit gesproken over de mogelijke nadelen, die kleven aan een E.U.-lidmaatschap. In dit artikel zal er worden ingegaan op de nadelen, die Turkije kan onder­vinden bij toetreding tot de E.U.

De stabiliteit van Turkije

De meeste Nederlanders kennen Turkije als een mooi vakantieland, maar achter deze zonnige façade schuilt een ander Turkije, namelijk een Turkije als een uiterst instabiel land. Inflatiecijfers en aardbevingen laten de economie letterlijk en figuurlijk op haar grondvesten beven, maar ook verscheidene religieuze en etnische spanningen vormen een gevaar voor de  de stabiliteit van het mediterrane land.

De enige factor van stabiliteit in Turkije is het leger. Het officierencorps speelde al geruime tijd voor de Eerste Wereldoorlog een grote rol in de hervormings­beweging van de zogenaamde ‘Jong-Turken’, die streefden naar een modern Turkije. Sinds de vestiging van de Turkse republiek in 1923 waarborgt het officierencorps de seculariteit van de staat, zoals die in 1928 grondwettelijk is vastgesteld.

Het imposante Turkse leger zorgt er enerzijds voor dat de Turkse staat haar neutraliteit kan behouden ten opzichte van de buurlanden, wat geen sinecure is gezien de strategische ligging van Turkije en de aard van de regimes in de omliggende landen. Anderzijds zorgt het leger ervoor dat het karakter van de Turkse republiek niet kan worden aangetast door politieke en vooral religieuze extremisten.

Europese regelgeving en democratie

Één van de voorwaarden voor het E.U.-lidmaatschap is de aanpassing van de wetten aan de Europese regelgeving. Dat betekent niet alleen het opstellen van de Turkse binnen­landse markt voor Europese producten, maar evenzeer het respecteren van de mensenrechten en de regels van de democratische rechtstaat. Naast deze democratische regels dient Turkije ook minderheidsrechten te respecteren.

De feitelijke dictatuur van het leger is in tegenspraak met de voorwaarden van een normaal functionerende parle­mentaire democratie. Het ontbinden van onwelgevallige regeringscoalities, het verbieden van politieke partijen en het opsluiten van dissidenten is tegen de Europese regelgeving ten aanzien van politieke vrijheid. Toch is het de enige manier om politiek extremisme tegen te gaan in Turkije.

De communistische partijtjes vormen namelijk geen parle­men­taire bedreiging, maar ze zijn wel uiterst gewelddadig en plegen regelmatig aanslagen. De nationalisten worden oogluikend toegestaan, maar desalniettemin kort gehouden door het leger. De onmiddellijke en serieuze dreiging komt echter uit Islamistische hoek, omdat deze op een brede steun kan rekenen onder de Turkse bevolking, wat zich vertaalt in parlementaire invloed.

De rechten van minderheden

Turkije heeft vanaf de stichting van de republiek door Kemal Pasha, bijgenaamd ‘Atatürk’ (Vader der Turken), een beroerde reputatie op het gebied van de eerbiediging van etnische en culturele minderheden op haar grondgebied. De stichting van de republiek ging gepaard met de massamoord op de Armeniërs in het oosten van het land en de etnische zuivering van de westkust van de eeuwenoude Griekse nederzettingen.

Tegenwoordig zijn er een aantal stromingen die een bedreiging vormen voor de Turkse staat in internationaal verband, namelijk de Koerdische afscheidingsbeweging en de Pan-Turkse beweging. Eerstgenoemde kan destabi­li­se­rend zijn voor de regio, aangezien de Koerden zijn verspreid over verscheidene buurstaten. Laatstgenoemde probeert invloed te verwerven in instabiele regio’s, zoals de Kaukasus en Centraal-Azië, waar verwante volkeren leven.

Een heikel punt, dat vaak over het hoofd wordt gezien,  is de godsdienstvrijheid. Officieel is de Turkse republiek een seculiere staat, maar in werkelijkheid staan de gebeds­huizen onder toezicht van de staat en is de Islam de enig toegestane godsdienst. Christelijke gemeenten worden ingeperkt en evangelisatie wordt tegengewerkt. Openbare godsdienstvrijheid zal echter waarschijnlijk een heftige tegenreactie teweeg brengen bij de Islamisten.

Nederland, Duitsland en Turkije

Duitsland en Nederland herbergen de grootste Turkse minderheid in West-Europa en daarmee werken Turkse ontwikkelingen in op deze landen en werken ontwik­kelingen in deze landen in op Turkije. Een alledaags voorbeeld is bijvoorbeeld het toekennen van de punten voor het jaarlijkse Eurovisie-songfestival, waarbij Turkse immigranten in Nederland en Duitsland massaal stemmen op de inzending van het Turkse thuisland.

Duitsland en Nederland bieden niet alleen werk aan miljoenen Turkse gastarbeiders, maar ook onderdak aan allerlei extremistische politieke en religieuze groeperingen, die in Turkije allang zijn verboden. Allerlei communis­tische, islamistische en nationa­listische groeperingen kunnen hier doorgaans openlijk bijeenkomsten beleggen en fondsen werven voor opruiende en gewelddadige acties in Turkije.

Als de grenzen tussen Turkije en West-Europa wegvallen zullen deze vaak gewelddadige en extremistische groeperingen ongestoord vanuit Nederland en Duitsland gaan opereren in Turkije. Bovendien zal de rol van het leger in de politiek bij een eventuele toetreding van Turkije zijn uitgespeeld, waardoor er ook geen tegenkrachten meer zullen zijn, die een dergelijke bedreiging van de stabiliteit van het land het hoofd kunnen bieden.

Het Nederlandse gedoogbeleid

Nederland kent een zeer liberaal drugsbeleid, waarin de Turkse minderheid in Nederland een grote rol speelt. Het Nederlandse gedoogbeleid staat echter haaks op het Turkse beleid om de drugsproductie en de doorvoer vanuit de rest van het Midden-Oosten zoveel mogelijk te bestrijden. Als Nederland het huidige drugsbeleid voortzet zullen Turkse drugs­syndicaten hier vrij spel hebben en vanuit hier hun handel kunnen uitbreiden in Turkije.

De toetreding van Turkije tot de E.U. zal een ongekende uitbreiding van de drugshandel op het strategisch gelegen Turkije tot gevolg hebben. Dat komt met name omdat de grenzen van Turkije moeilijk zijn te bewaken en Turkije voldoende gebieden kent waar de regering niet voldoende gezag heeft. Bovendien valt de strikte grenscontrole met Griekenland weg, waardoor er geen binnengrenzen meer zijn, die de toevoer nog kunnen indammen.

Het zijn dus niet alleen de vele extremistische politieke en religieuze groeperingen, die profiteren van de opening van de grenzen, maar evenzeer de Turkse drugssyndicaten. De drugshandel in Nederland is echter vaak ook een rijke bron van inkomsten voor extremistische groeperingen, die hier hun basis hebben. Dit levert een uiterst gevaarlijke cocktail van misdaad en geweld op voor zowel Nederland als Turkije.

Islamisering van de samenleving

Het leger weet al decennia lang met succes het seculiere karakter van de Turkse republiek te verdedigen tegen reactionaire en fundamentalistische krachten, die voort­komen uit de Islam. Het ministerie van geloofszaken controleert wat er in moskeeën wordt gepreekt en Islamis­tische groepering worden streng in de gaten gehouden en desnoods verboden. Ook geldt er een hoofddoekverbod voor openbare ambten en op universiteiten.

Maar terwijl Turkije een immer durende strijd voert tegen aanvallen op de seculiere staat krijgen Islamistische krach­ten in West-Europa vrij spel. Niet alleen laat men het hier toe dat hoofddoeken en andere Islamitische symbolen het straatbeeld domineren, maar ook in overheidsdienst is het toegestaan een hoofddoek te dragen. In West-Europa wordt dus in die zin het moeizame proces van secularisering in Turkije met één klap ongedaan gemaakt.

De recente aanslagen in Istanbul laten zien dat zelfs met de strenge controle van het leger en de politie het Islamisme zich durft te roeren. Dat het ook snel mis kan gaan in een land dat als erg Westers wordt beschouwd, laat de Islami­tische revolutie in Iran in 1979 wel zien. Recentelijk zien we ook in het tamelijk ontwikkelde Irak een snelle terugval na het verdwijnen van de repressie van een seculiere militaire dictatuur.

Conclusie

Turkije is in alle opzichten een uiterst instabiel land, dat slechts overeind wordt gehouden door de opgelegde eenheid van bovenaf, die wordt bewaakt door het leger. Als het leger haar politieke invloed verliest dan is de kans heel groot, dat Turkije afglijdt naar een situatie van etnische en religieuze chaos, die de reeds kwakkelende economie zal doen instorten.  

Een toetreding van Turkije tot de E.U. zou niet alleen leiden tot het buitenspel zetten van het leger als stabiliserende factor van de samenleving, maar eveneens tot een versterking van de destabliserende krachten binnen Turkije. Europese regelgeving zal onbewust de bewegings-ruimte scheppen voor allerhande extremistische en fundamentalistische groeperingen.

Tevens zal er van het huidige West-Europa een ongewenste invloed uitgaan, die het wankele evenwicht van de seculiere republiek zou kunnen verstoren. De vrije drugshandel, het opereren van allerhande extremistische politieke groeperingen en de invloed van de orthodoxe Islam in de Turkse gemeenschap in West-Europa zullen Turkije niet ongemoeid laten.

Een E.U.-lidmaatschap zal leiden tot een destabili­sering van de Turkse staat en de Turkse maatschappij. Het seculiere republikeinse karakter van de Turkse staat zal verdwijnen door het buitenspel van het leger binnen de E.U. en de Turkse maatschappij wordt bedreigd door verdere criminalisering, tribalisering, radicalisering en islamisering vanuit West-Europa.

Het is dus beter dat Turkije buiten de E.U. blijft als ze het land zijn seculiere en republikeinse karakter wil blijven behouden en een stabiel land wenst te blijven onder de hoede van het leger. Turkije doet er beter aan om associatie-verdragen te sluiten met de E.U. om te kunnen profiteren van de Europese welvaart en verschoond te blijven van maatschappelijke onrust.

Wouter Boerma

januari 2003  

einde van Heemland 29