HEEMLAND

'Forum voor nederlandse politiek'

Naar de hoofdbladzijde van Heemland

HEEMLAND NUMMER 16 (lente 2000)  

NOODZAAK VAN WOONLASTENDALING
================================

Van VVD-zijde (Dijkstal) en van PvdA-zijde (De Vries) wordt eindelijk erkend dat het stelsel van inkomensafhankelijke regelingen met name het huursubsidiestelsel het grote dilemma vormt om de armoedeval te keren, de stille armoede en de welvaarts- en welzijnsachteruitgang van talloze middengroepers te bestrijden, de ongerijmde nivellering tegen te gaan, de sociale mobiliteit niet oneigenlijk en onterecht te frustreren. De methode bij uitstek zou zijn om het inkomensafhankelijke stelsel van huursubidies af te bouwen. Woonkostenverlaging wordt dan noodzakelijk, maar ook haalbaar.

Armoedeval, huur- en koopsubsidiepolitiek en woningcorporaties

In ons land is eindelijk discussie op gang gekomen over wat socialisten de "armoedeval" noemen, waar in Heemland het begrip 'stille armoede' gehanteerd wordt. Deze laatste term verdient de voorkeur omdat het een veel uitgebreidere permanente toestand van onrechtvaardigheid betreft door sociaal-politieke beslissingen dan de 'val' sec in besteedbaar inkomen die mensen komend vanuit de bijstand treft als ze werk aanvaarden. Die val heeft te maken met de gangbare socialistische en kapitalistische sociale strategie om aan de onderkant van de samenleving de levensomstandigheden te verzachten met behulp van allerlei subsidies en dergelijke, die voor de uitvoering van verstrekking en controle een onevenredig grote, geldvretende burocratie vergen. Die beheerkosten en de subsidiëringen zelf vragen om enorme sommen gelds die echter wel opgebracht moeten worden door de overige huurders en de kopers van voormalige huurwoningen waarbij bepaald niet de sterkste schouders van de welgestelde, hypotheekschuldvrije huizenbezitters de zwaarste lasten dragen maar de grote middenmoot die door hard leren en werken wat meer inkomen en vermogen hebben dan de formele 'minima'. Zij leven in stille armoede. De woningcorporaties die het beheer hebben over de sociale woningbouw presenteren zich ten onrechte als sociale instellingen, maar dat zijn ze niet. Woningcorporaties zijn zelf projectontwikkelaars geworden. Het zijn allang geen democratisch gecontroleerde woningbouwverenigingen meer, maar met elkaar gefuseerde, oligarchisch bestuurde stichtingen, die samen ondermeer het beheer voeren over 2,4 miljoen huurwoningen. Zouden ze met hun koepel, een semi-publiek monopolie, niet ontbonden moeten worden ? (zie o.a. mr. D. Kuiper "Woningbouwvereniging" in NRC, 19 feb 2000, pg 6). De woningcorporaties vervullen in de politiek-economische strategie van overheid en bouwwereld een sleutelpositie inzake de woningmarkt.

De valsheid der profiterende woningcorporaties

Mr Willem van Leeuwen, directeur en woordvoerder van de overkoepelende vereniging van woningcorporatie Aedes denkt er niet aan de huren generiek te gaan stabiliseren, laat staan stapsgewijs te gaan verlagen. Neen, hij wil juist stelselmatige huurverhogingen zogenaamd voor: kwaliteitsverbetering voor het 'woongenot', (kwaliteitsverbetering is gewoon een ander woord voor onderhoud), tussenvormen van huurkoop, woondienstenpakketten, en investeringen in sociale nieuwbouw voor speciale groepen en andere nieuwbouw. Huren - zo vindt Van Leeuwen - moet weer 'in' worden hoe duur ook. De waarheid is dat er steeds meer leegstand met huurderving optreedt en mensen weer overgehaald moeten worden te huren om de rendementen voor de beleggers te verhogen. In hun Investeringsvisie Woningcorporaties berekenen ze rond / 185.000,- per woning, waar men tot voor tien jaar gewone twee-onder-een-kap-woningen voor bouwde. Worden er grote sommen gelds opgestreken en verspild; waar blijft het; is er wel onpartijdig toezicht ? Minstens tot 2010 moeten de huren volgens Aedes jaarlijks fors blijven stijgen met 4,5 %; dit is ook het uitgangspunt van de staatsecretaris voor volkshuisvesting, Remkes (VVD), zich opstellend als zetbaas van de bouw-en-woonlobby. Luisteren naar z'n eigen VVD-fractieleider Dijkstal om inkomensafhankelijke subsidies aan te pakken waarvan de huursubsidie de allerbelangrijkste is, past niet in zijn straatje. De regering bij monde van Remkes kwam na veel weerstand uit de Tweede Kamer met het slechte 'compromis', dat averechts werkt wat betreft de armoedeval: huursubsidieontvangers krijgen het bedrag aan huurverhoging dat de inflatie overstijgt, extra compensatie. Want Remkes wil - koste wat het kost - de huren maximaal kunnen laten verhogen, dit jaar met 3,8 %. Weten politici wel echt wat ze huurders aandoen met hun kaalpluk ?

Stille armoede vanwege extreme woonlasten onder huurders en kopers van nu

De woningcorporaties en andere inverteerders zullen achter de schermen opgetogen zijn over de hardnekkigheid waarmee Remkes en deze paarse regering de huurstijgingen willen laten voortzetten. Stijgende huren vertalen zich in stijgende huizenprijzen en stijgende huizenprijzen vertalen zich in stijgende huren. Zowel de lobby voor de huurstijgingen, waartoe de woningcorporaties behoren, als de lobby voor de huizenbezitters, waartoe eveneens de woningcorporaties behoren, rekenen zich steeds rijker. De prijzen-explosies van huren en kopen komen de woningcorporaties bijzonder goed uit om hun huurwoningen, wanneer ze, mogelijk door de politiek gedwongen, voor forse woekerwinsten tegen "marktprijzen" aan oud-huurders en andere gegadigden verkopen onbevreesd voor mogelijke waardedalingen in de toekomst. Is er nog iemand in 't land zo naief die denkt dat woningcorporaties het belang van hun huurders voorstaan ? Voor Aedes is 3,8 % stijging al op het 'randje' ! Als huurder blijf je de voetveeg van de politiek, uitmelken maar ! De Woonbond, belangenorganisatie van huurders, heeft berekend dat gemiddelde huurders de helft van hun netto inkomen kwijt zijn aan vaste lasten zodat meer dan 1 miljoen mensen in permanente armoede leeft en nog eens 2,5 miljoen op de 'rand' van de armoede. Over kopers van de veel te duur verkochte woningen van nu is geen vergelijkbaar onderzoek gedaan, maar ook over deze doen verhalen de ronde dat ze alle zeilen moeten bijzetten. Om de woonlasten te kunnen blijven opbrengen, wordt door de betreffende huurders en kopers fors bezuinigd op andere zaken.

Zogenaamd 'landsbelang' in stelling gebracht tegen huurders

Het gekreun onder de veel te zware woonlasten was tot voor zeer kort niet tot het kabinet doorgedrongen getuige uitspraken van premier Kok met z'n 'vulkaan' en staatssecretaris Remkes; zo'n maatschappelijke afstand bestaat er tussen de politieke elite en de bevolking. Bij het regeerakkoord werd ervan uitgegaan dat de politiek rustig door kon gaan de lasten te verzwaren ten gunste van woningcorporaties, projectontwikkelaars en investeerders voor stedelijke vernieuwing en uitbreidingen, nodig vanwege de massale allochtone immigratie en procreatie. Diverse fracties bleken geälarmeerd; naast de SP worden nu ook andere politici van links tot rechts in het land aan hun jasje getrokken. Ze wilden de huurverhoging (nog altijd verhoging) van de meeste huurwoningen, zeker voor het gros van de huurwoningen met huren op en boven de huursubsidiegrens, maximeren op het inflatiepercentage van " 2 % (wie krijgt dat zomaar ?!) en níét op 4,5 % wat de 'paarse' regering wilde. Ze voelen het grote ongenoegen; de nood is hoog. Remkes trachtte deze fracties te bezweren door een beroep te doen op het zogeheten 'landsbelang' om adviezen van de landsadvocaat niet vrij te geven en te waarschuwen voor schadeclaims van woningcorporaties en institutionele vastgoedbeleggers. De belangen van huurders en kopers zijn al jaren telkens ondergeschikt gemaakt aan die van bouwers, verhuurders en verkopers. Met deze lobby blijken deals gemaakt te zijn of verwachtingen gewekt zonder het parlement - laat staan de bevolking - te informeren; is dit 'landsbelang' ? Wordt hier geheimzinnig 'landsbelang' niet verward met groffe marktstrategiën middels woonprijsopdrijving ten behoeve van geheel andere politieke en economische doeleinden (U mag raden welke) ? In een land waar miljarden verspild en overgehouden worden, kan herverdeeld worden en kunnen woonlasten fors omlaag.

Armoedeval te bestrijden door huursubsidie-afschaffing, generieke huurverlaging en verkoop

De huursubsidie is verreweg de grootste veroorzaker van de armoedeval; het verstoort èn de woningmarkt èn de arbeidsmarkt. Volgens C. Teulings, hoogleraar arbeidseconomie, "subsidieer je in feite dat mensen te duur wonen". Teulings, evenals de politieke elite, steunt waarschijnlijk ook uit persoonlijk eigenbelang het dure wonen van thans. Je zou ook kunnen zeggen - en dat is de werkelijkheid dat de prijsexplosies voor huur en koop van 100 tot 200 %, veroorzaakt door de politiek-gestuurde prijsopdrijving van wonen van de laatste jaren, het wonen in het algemeen veel te duur heeft gemaakt voor zeer veel mensen; en dat dus huursubsidie-ontvangers niet te duur wonen, maar dat wonen veel moet opbrengen om gegarandeerd de kas van verkoper, verhuurder en overheid formidabel te spekken. De woningmarkt is als 'markt' doelbewust om zeep gebracht. Er zijn woonprijsverlagende maatregelen nodig: een combinatie van generieke huurprijsverlagingen, afbouw van de huursubsidies en verplichte aanbieding van huurwoningen aan huidige huurders voor koop tegen een tarief van hoogstens 50 tot 70 % van de WOZ-waarde. Zo'n forse korting (en géén koopsubsidie !) voor alle huurders (ook van particuliere verhuurders), zoals vroeger gebruikelijk, is terecht omdat de meeste huurders jarenlang huren en met hun huurpenningen volop hebben bijgedragen aan rente, aflossing en rendementen op de woningen, die vaak al meermaals afbetaald zijn en het winstrendement voor de investeerders ruim opleverden. Bovendien dragen huurders veel bij aan pensioenen, huursubsidie en hypotheekrenteaftrek van anderen. Zelfs de Telegraaf, de huurder-onsympathiekste krant van 'Wakker Nederland', verwacht van een Nederlands kabinet door gedwongen massale verkoop van huurwoningen in een handomdraai een forse verlaging van de prijs van huizen; zodat de vulkaan van Kok niet hoeft uit te barsten ("Vulkaan" in Telegraaf, 20 october 1999). Citaat: "Dan wordt de schaarste op de markt voor koopwoningen vanzelf verminderd waardoor een belangrijke oorzaak van de forse prijsstijgingen aan koopwoningen vanzelf verdwijnt. Jammer dat Kok dat er niet bij heeft verteld". Zelfs de Telegraaf die naar aanleiding van de huurstijging van 3,8 % doodleuk stelde dat huurders die hierdoor in de knel zouden komen nog altijd een beroep op de huursubsidie zouden kunnen doen, alsof elke huurder huursubsidie krijgt (ook deze krant kan beter weten), zelfs deze krant erkent dat prijsverlagingen een reële mogelijkheid zijn ter beteugeling van de 'vulkanische' prijsexplosies op de woningmarkt. Maar Kok wil geen prijsdalingen van huur en koop van woningen, vanwege het profijt voor z'n poldermodel, net zo min als hij z'n kwartje op de benzineprijs kwijt wil.

Wordt er wel gestreefd naar een billijker lastenverdeling en eerlijker maatschappij ?

Zowel Dijkstal als De Vries willen de inkomensafhankelijke regelingen gaan beperken; de vraag is evenwel hoe ? Mijn stellige indruk tot dusverre is, dat Dijkstal en zijn VVD helemaal niet willen denken aan algemene prijsverlagende maatregelen. Vanuit de rechts-liberale, kapitalistische visie van de VVD zullen ze hun privileges waartoe zeker behoren hun in prijs sterk overgewaardeerde huizen, op peil willen houden. Ook van de andere gevestigde partijen, van D66, PvdA en CDA, met hun tamelijk gefortuneerde achterban valt hetzelfde te verwachten. Voor echte concurrentie op de politieke markt, laat staan voor een politieke beleidswijziging, hoeft niemand te vrezen, gezien al de anti-democratische hetze tegen de Oostenrijkse regering. Concurrenten worden zonodig met valse agitatie en straatgeweld neergehaald als het met een 'cordon sanitaire' niet mocht lukken. Te duchten valt dat er door de 'politiek' niet gestreefd gaat worden naar daling, zelfs niet naar matiging van de lasten, wat de beste positieve wijze zou zijn om evenwichtiger verhoudingen te scheppen op èn de woningmarkt èn de arbeidsmarkt, niet leidend tot loonstijgingen en inflatie, de bekende loonprijsspiraal. Eerder wordt weer gekozen voor 'negatieve prikkels', voor verdere sociale afbraak zoals (fiscale) benadeling van uitkerings- en pensioengerechtigden, én tegelijk voor jaarlijkse verhoging van de lasten zoals huur, ziektekostenverzekering, vervoerskosten en kosten van nutsvoorzieningen, - in kapitalistische geest -, zodat immigraties (straks van Oost-Europeanen) en winsten voor bedrijfsleven en overheid ongehinderd en onverminderd kunnen doorgaan. Het zou echt een keerpunt zijn als met dit rampzalige beleid - afgekeken van Amerika of afgedwongen ? - gestopt zou worden. Een elkaar wederzijds versterkend beleid: van enerzijds lastenverlichting, vooral van woonlasten maar ook van andere lasten (er wordt toch niet om niets belasting betaald ?), en ánderzijds afbouw van inkomens- en vermogensafhankelijke subsidies, zou de staatsinvloed beperken maar ook de staatskosten drukken, en kan leiden tot meer stabiliteit in de samenleving met rechtvaardiger maatschappelijke verhoudingen. Er zou weer perspectief komen voor velen die nu slechts al dan niet snelle achteruitgang te wachten staat. Doch de debatten rond bijvoorbeeld huurverhoging en belastingherziening late duidelijk zien dat de ‘politiek’ de werkelijkheid miskent en geen belang hecht aan een eerlijke verdeling van lasten.

Mart Giesen  

Terug naar boven

of naar de inhoudsopgave van dit nummer

zie ook Heemland 16, Fiscale discriminatie van huurders

Naar Heemland 16, Multicultureel drama

of naar de Heemland Hoofdbladzijde

Wilt een bijdrage aan dit forum leveren? U kunt Heemland een e-postbericht sturen:

Klik hier

Bladzijde samengesteld op 6 juli 2000